Luwte-en geluidsplanning voor een gezondere stad

De stad heeft een innovatietraject luwte- en geluidsplanning opgestart waarbij in vijf stadsontwikkelingsprojecten onderzocht wordt hoe het ontwerp en de ruimtelijke inrichting kunnen zorgen voor een aangename geluidsbeleving. Het innovatietraject moet ontwerpers en planners bijkomende inzichten verschaffen over hoe geluid ervaren wordt en welke maatregelen kunnen bijdragen aan een aangenaam geluidsklimaat en meer luwteplekken in de stad.

Waarom dit project

In de stad is het nooit echt stil. In een bruisende metropool als Antwerpen is er immers altijd iets te beleven. Maar al die activiteit heeft ook een keerzijde: 49% van de Antwerpenaren gaf in 2021 aan last te ondervinden van omgevingslawaai van verkeer. Er is dus nood aan een gezond geluidsklimaat en plekken waar de bewoners tot rust kunnen komen. Daarom heeft de stad een innovatietraject luwte- en geluidsplanning opgezet. Het doel van dit traject is om binnen enkele lopende stadsontwikkelingsprojecten via een interdisciplinaire aanpak extra aandacht te hebben voor geluid en luwte door middel van ontwerp, inrichting en beheer van de openbare ruimte. 
De resultaten uit dit innovatietraject kunnen ontwerpers, planners en andere betrokken stadsdiensten meer inzicht en kennis verschaffen over de beleving van geluid en de maatregelen die kunnen bijdragen aan een gezond en aangenaam geluidsklimaat.

Wat gebeurt er?

Luwte- en geluidsplanning draagt bij aan een gezonde stad waar bewoners de gezellige drukte van de stad op een aangename manier kunnen beleven of zich even kunnen terugtrekken op een rustige plek in de buurt. Dat kan door de omgeving zo in te richten dat de ruimte een aangenaam geluidsklimaat heeft. Daar horen zowel rustige plekken (of luwte-oases) bij als levendige bruisende plekken. 
Luwte- en geluidsplanning houdt dus rekening met geluid als positief ontwerpinstrument waaraan instrumenten zoals groen, koelte en water kunnen bijdragen. Maar ook de functie van de ruimte, zoals cultuur en erfgoed of ontmoeting spelen hierbij een rol. Het gaat dus niet enkel over het meetbare geluid (de decibels) maar vooral over de beleving van geluid en het contrast met de omgeving.

Innovatietraject in fases

In het verkennende traject werden de betrokken stadsdiensten, de districten en externe partners (zoals de Vlaamse overheid, Woonhaven en het bisdom) samengebracht en bevraagd naar mogelijke projecten. 
Dit resulteerde in bijna 60 projectideeën waarbij luwte- en geluidsplanning een relevante bijdrage zou kunnen opleveren. Uit de voorstellen kwamen vier verschillende categorieën naar voor.

1. Luwteplekken op bouwblokniveau: gedeeld gebruik van binnengebieden van (sociale) woonblokken; tuinen van publieke en zorginfrastructuur (woonzorgcentra, dienstencentra…); buitenruimtes van (religieuze) erfgoedsites;
2. Straten met een aangenaam geluidsklimaat: (her)aanleg van woonerven, tuinstraten, klimaatstraten … (vaak nabij een drukke weg of snelweg);
3. Stedelijke publieke landschappen met een positief geluidsklimaat: (her)aanleg van pleinen, snelweg- en spoorparken, waterkanten, begraafplaatsen, speel- en sportterreinen nabij snelwegen;
4. (Gemengde) stadsontwikkelingsprojecten bij drukke wegen of industrie: creëren van een netwerk van (semi)publieke luwteplekken en plekken met aangenaam geluidsklimaat.

Keuze van de pilootprojecten

Uit de talrijke projectideeën selecteerde het college vijf pilootprojecten. Zij kunnen rekenen op expertise en externe begeleiding op maat door experten inzake geluid. Het traject rond luwte- en geluidsplanning haakt in op het bestaande traject van deze stadsontwikkelingsprojecten, die ingedeeld werden volgens de hierboven genoemde categorieën. Voor elk van de geselecteerde projecten wordt nog een actieplan op maat uitgewerkt. 
Via een lerend netwerk kunnen ook de niet geselecteerde projectideeën mee leren met de pilootprojecten.

Stuivenbergsite, site Moorkensplein, Copernicussite (categorie 'luwteplekken op bouwblokniveau')

Drie diverse bouwblokprojecten met een uitgesproken luwtenood en -potentieel in de dichtbebouwde binnenstad worden in een gezamenlijk traject ondersteund. In deze projecten ligt de focus vooral op extra luwteplekken in de (semi) publieke buitenruimtes. Hierbij zal rekening gehouden worden met de nieuwe invulling van de sites en hun ruimere omgeving. Deze projecten kunnen vooral in de voorontwerpfase rekenen op ondersteuning vanuit het traject luwte- en geluidsplanning. Lees meer over de projecten:

• Stuivenbergsite (Antwerpen-Noord)
• Site Moorkensplein (Borgerhout)
• Copernicussite (Kievitwijk Antwerpen)

Luwte-as centrum Wilrijk (categorie 'straten')

Uitwerken van een oost-west luwte-as in het centrum van Wilrijk. Dit project bestaat uit  verschillende deelprojecten. Naar gelang de fasering van de deelprojecten zal onderzocht worden hoe het geluidsklimaat en het luwtepotentieel kan verbeterd worden of hoe de geplande ingrepen kunnen bijdragen aan een aangename geluidskwaliteit. Over de deelprojecten heen, wordt onderzocht hoe het concept van een luwte-as vorm kan krijgen. Het gaat om volgende deelprojecten:

• Heraanleg en vergroening Valkenveld;
• Toeleiden gebruikers naar het bestaande luwe binnenplein van het gemeenschapscentrum;
• Herinrichting  van het winkelcentrum en de Bist (vanaf De Kern tot aan het districtshuis) zodat maximaal kan ingezet worden op de beleving van het kernwinkelgebied;
• Heraanleg Kortestraat, Druivenstraat en Karel Pomastraat.

Park Brialmont (categorie 'stedelijke publieke landschappen')

Berchem wordt nu doorsneden door drie belangrijke geluidsbronnen: de Ring, de Singel en het Ringspoor. Dankzij het masterplan Park Brialmont wordt het mogelijk om Berchem binnen en buiten de Ring met elkaar te verbinden tot één Park Brialmont van 42 hectare.  
De eerste fase van het masterplan, recreatief natuurpark Wolvenberg en Entree Grotesteenweg, werd reeds uitgevoerd. Hierbij zijn al ingrepen gedaan die bijdragen aan een aangenaam geluidsklimaat zoals de aanleg van hoogtes en laagtes en zittrappen aan het water. 
In de tweede fase komen de deelzones Brilschanspark en Wolvenberg aan de beurt. In het pilootproject luwte- en geluidsplanning worden de mogelijkheden voor soundscaping onderzocht  om het omgevingslawaai te maskeren. Soundscaping is het vormgeven van geluidslandschappen. Het ondersteuningstraject zal worden geïntegreerd in de uitvoeringsfase. 
Lees meer over het project Park Brialmont.

Wilgenstraat (categorie 'stadsontwikkelingsprojecten')

In het projectgebied van de Wilgenstraat, gelegen in 2060, is een grote nood aan luwteplekken. De site wordt herontwikkeld en zal opnieuw plaats bieden aan sociale woningen, een basisschool en een kinderdagverblijf. Het innovatietraject luwte- en geluidsplanning voorziet in ondersteuning tijdens de ontwerpfase op vlak van akoestisch ontwerp en de creatie van luwteplekken. 
Lees meer over het project Wilgenstraat.

Lageweg Hoboken (categorie'stadsontwikkelingsprojecten')

Stad Antwerpen wil het projectgebied Lageweg in Hoboken omvormen tot een gemengd gebied met ruimte voor wonen, werken, groene ruimtes en stedelijke functies. Ze doet dit in nauwe samenwerking met de perceeleigenaars en diverse Vlaamse instanties. Het innovatietraject luwte- en geluidsplanning zal onderzoeken hoe wonen, werken en logistiek op de site verweven kunnen worden met zorg voor akoestische kwaliteit. Daarnaast wordt ook bekeken of en waar de integratie van luwteplekken in de publieke ruimte mogelijk is.
Lees meer over het project Lageweg.

Timing

Het innovatietraject luwte-en geluidsplanning loopt tot de zomer van 2024.

Wie werkt eraan mee?

Het innovatietraject ‘luwte- en geluidsplanning’ is een project van Stad Antwerpen, AG Vespa en de betrokken districten. Er wordt nauw samengewerkt met de Vlaamse overheid, experten geluid en externe partners zoals Woonhaven en het bisdom.