Het Stadspark van Antwerpen wordt de komende jaren in haar glorie hersteld. Blijf hier op de hoogte van het groenonderhoud, werken in het Stadspark, oplossingen voor de vijver en het herwaarderingsplan.

 

Deze content kan niet getoond worden.

Door de gekozen cookie voorkeuren kan de inhoud niet weergegeven worden. Deze inhoud is enkel zichtbaar als u marketing cookies inschakelt.

Open cookie instellingen

 

We brengen het Stadspark en Hans Druart van het ontwerpteam OMGEVING + HydroScan + Yellow Window graag tot bij jou voor een introductie. Hans loodst je door het park en geeft aan op welke punten het herwaarderingsplan zal inzetten. 

Waarom dit project?

Het Stadspark van Antwerpen is uniek en van groot belang voor de stad. Het is met 14 hectare een groot stuk groen midden in de stad waar ontspannen, gesport, gespeeld en tot rust gekomen kan worden. Het is de plek die verkoeling biedt in de zomer, botanische kleurpracht in de herfst, een frisse neus in de winter en waar bloesems de lente aankondigen. 

Het 151 jaar oude park is een beschermd stuk landschappelijk erfgoed en nog steeds een schoolvoorbeeld van de romantische landschapsstijl. De geest van Keilig, zoals de keuze van de beplanting en de bomen, de vorm van de vijver en de doorkijkjes zijn herkenbaar en redelijk goed bewaard. De omgeving is echter niet meer te vergelijken met 1869. Het park lag toen aan de rand van de stad, terwijl het er nu middenin ligt. De verdere verstedelijking en modernisering heeft ook gevolgen op vlak van de waterbevoorrading van de vijver, de toenemende mobiliteit rond het park en het veranderd en intensiever parkgebruik. Daarnaast heeft het beperkt structureel groenonderhoud en de natuurlijke selectie en toename van bomen en plantenbestand een invloed op het huidige uitzicht van het park. 

 

<>

 

Herwaarderingsplan

stad Antwerpen

Het definitief ontwerp houdt rekening met het beschermde statuut van het park en vertrekt vanuit het Erfgoedbeheerplan, dat eerder de belangrijkste krijtlijnen uittekende. Het legt een gedetailleerde visie vast: een divers park voor diverse gebruikers en een klimaatpark in het hart van de stad, met de historiek als leidraad voor de ruimtelijke kwaliteit. Het ontwerp heeft vijf hoofdthema’s:

1. Circulatie en toegangen

Er komen duidelijk leesbare, voldoende brede hoofdtoegangen. Bij de inrichting van de toegangen gaat specifieke aandacht naar gepaste beplanting, en het plaatsen van fietsenstallingen en vaste infodragers. Op plekken die niet als toegang bedoeld zijn, komt beplanting om passage tegen te gaan. De buitenlus van het park wordt gezien als hoofdpad en wordt breder aangelegd dan de secundaire paden. Alle secundaire paden krijgen een vaste breedte. Bij sterke hellingen zullen de parkpaden een betonverharding krijgen, voor een betere toegankelijkheid. In het noorden wordt de fietsdoorsteek heraangelegd in betonverharding, om een vlotte en veilige doorgang voor fietsers te verzekeren. Dit pad wordt mee aangelegd met de nieuwe speelzone in het najaar van 2023. Die speelzone komt slechts aan één zijde van het pad, wat conflicten met de fietsers zal vermijden. De herwaardering van de Louiza-Marialei versterkt de relatie met het Stadspark opnieuw. De rol als entree tot het Stadspark wordt opgewaardeerd. Ze zal een fysieke verbinding vormen tussen het park en de binnenstad. Er wordt rekening gehouden met het behoud van de huidige functies, maar er komt ook extra wortelruimte voor de imposante witte paardenkastanjes.

2. Groenstructuur

Bij de groenmassieven zullen vooral de randen grondig worden aangepakt. De overheersing van sneeuwbes wordt ingedijkt en vervangen door een aantrekkelijkere en diverse beplanting. De nieuwe heesters worden voldoende ver van de rand van de verharding aangeplant, rekening houdend met hun volwassen grootte. Om in tussentijd de kale grond te bedekken wordt langs de randen een strook met vaste planten of schors aangebracht. Deze strook zal in breedte variëren doorheen het park en heeft als doel om de beheerintensiteit de eerste jaren te verminderen. De planten zijn bodembedekkend, niet-invasief en meestal groenblijvend.

3. Gebruik en activiteiten

Diverse bezoekers en gemeenschappen maken gebruik van het park, elk op hun eigen manier. De herwaardering van het Stadspark houdt rekening met de huidige gebruiksvormen en evenementen. Een belangrijk uitgangspunt is het voorkomen van een te druk programma binnen het historische park. De belangrijkste uitgangspunten en wijzigingen zijn:

• Clusteren van de meer dynamische activiteiten nabij het Grand Café Capital (skaten, speelzone, ponton, …).
• Verschuiven van het zwaartepunt voor evenementen richting de brede hoofdtoegang in de Rubenslei, met de mogelijkheid tot het (periodiek) inschakelen van de straat. De herdenkingsplechtigheid voor WOII blijft wel behouden bij het oorlogsmonument.
• Inschakelen van de graszone in de Louiza-Marialei als ruimte voor intensiever gebruik door scholen en voor evenementen. Hierbij worden de zones onder de bomen gevrijwaard van hoge betredingsdruk. 
• Schrappen van de groene bufferrand tussen het park en de Van Eycklei als gebruikszone, aangezien de groene rand hier wordt hersteld. 
• Evenementen zoals een rommelmarkt worden bij voorkeur georganiseerd op de evenementenzone ter hoogte van de Rubenslei/Louiza-Marialei.

Plein Monument der Gesneuvelden

Een nieuwe groenbuffer langs de Van Eycklei in de landschappelijke ontwerptaal van Keilig zorgt voor een fysieke en mentale afscheiding van de straat. Het Plein voor het Monument der Gesneuvelden krijgt een waterspiegel met spuitkoppen en zitgelegenheden aan de randen. Zo kan het weer uitgroeien tot een belangrijke ontmoetingsplaats. Bij herdenkingsplechtigheden wordt de fontein uitgezet en kan de zone als plein worden gebruikt.

4. Meubilair en constructies

De inplanting van het meubilair in het park werd verder verfijnd. Er werd verder gezocht naar sociale opstellingen van zitmeubilair. Dit is voorzien ter hoogte van het skateterrein en op de twee maanvormige pleintjes in het park. Zowel de standaard banken als de lange zitbanken worden voorzien van voldoende rug- en armleuningen. Afsluitingen worden enkel nog functioneel geplaatst.

Het verlichtingsconcept uit het voorontwerp blijft behouden: de accentverlichting wordt beperkt tot de buitenlus en de zone daarbuiten, en ook in het hart van het Stadspark wordt een accentverlichting voorzien. Wat de beelden betreft: het beeld ‘Figures of Absence’ van Goshka Macuga krijgt definitief een plaats in het park. Het beeld ‘Monument gesneuvelde militairen van het vijfde linieregiment’ verhuist naar de graszone langs de Quinten Matsijslei. Op de huidige locatie van dat beeld komt ‘Moeder en kind’ te staan.

5. Hydrologie en parkvijver

Voor het peil van het water van de Stadsparkvijver werd een stappenplan uitgewerkt:

• Stap 1 - Werven in de buurt moeten in de eerste plaats alternatieven bedenken waarmee ze het oppompen van grondwater kunnen vermijden. Indien ze toch grondwater oppompen in een straal van 750 meter rond het Stadspark, moet dat naar de Stadsparkvijver vloeien indien het niet ter plaatste kan infiltreren.
• Stap 2 - Het waterpeil wordt stelselmatig opgehoogd tot ongeveer 2,5 meter TAW. Daarvoor wordt overtollig regenwater uit de omgeving via een overloop naar de vijver gebracht.
• Stap 3 - De derde stap op de middellange termijn is het bekomen van een vijverpeil rond 3,5 meter TAW. Uit het monitoren van de nieuwe ingrepen bij stap 2 zal blijken of bijkomende ingrepen noodzakelijk zijn om dit peil te bereiken. Ook de impact van het stijgende waterpeil op de bomen zal een beslissende rol spelen.

Eilandje

De waterspiegel rondom het eilandje in de vijver moet permanent aanwezig zijn. Om dit te bekomen wordt de zone rond het eiland uitgegraven tot 2 meter TAW op het diepste punt. Deze zone is twee meter breed op het smalste punt. Zo zal ook bij lage waterstand steeds een waterspiegel aanwezig zijn.

Langs beide oevers worden moeraszones voorzien. Deze bieden de meeste kansen op vlak van biodiversiteit. Hier kan gespeeld worden met een variërende nat-droog gradiënt en kan een breed gamma aan beplanting een plaats vinden. Meer verschil in beplanting zorgt ook voor een grotere variëteit aan insecten en dieren. Vooral moeraszones gericht op het zuiden hebben groot potentieel. Daarom wordt ook de zuidelijke oever van het eilandje aangepast en wordt deze zachter aangelegd.

<>

 

Ontwerpteam herwaardering Stadspark

Uit een internationale ontwerpwedstrijd met elf inzendingen werd het ontwerpteam OMGEVING + HydroScan + Yellow Window geselecteerd voor de opmaak van een herwaarderingsplan voor het park. Hun ontwerpvoorstel vertrekt vanuit de historiek, de gebruikers en het klimaat. Uitdagingen zijn de waterhuishouding met de parkvijver, het historische karakter van het park en de opwaardering van de parktoegangen en de randen met de aanpalende straten. 

Het ontwerpvoorstel voor het Stadspark van het ontwerpteam OMGEVING + HydroScan + Yellow Window heeft drie uitgangspunten:

•    de historiek als narratief voor ruimtelijke kwaliteit;
•    een divers park voor diverse gebruikers;
•    een klimaatpark in het hart van de stad. 

Volgens de jury getuigt het ontwerpvoorstel van een sterke visie. Ze looft ook de voorgestelde aanpak voor stapsgewijze opwaardering van het park: “Het team presenteert een historisch Stadspark met ruimte voor heden en toekomst. Het vertrekt vanuit een herstel van de basisstructuur volgens het originele plan van Keilig en zet vervolgens in op het opwaarderen van strategische zones. Het verhaal wordt opgehangen aan drie strategieën die in het ontwerpvoorstel consequent worden doorgetrokken.” De jury waardeert dit consequente verhaal waarbij respect is voor de historiek terwijl tegelijk antwoorden worden gegeven op de actuele noden in een hedendaags voorstel.

In november 2020 startte het ontwerpteam OMGEVING + HydroScan + Yellow Window met uitwerken van het ontwerpvoorstel tot een herwaarderingsplan. Het hele proces gebeurde in dialoog met het stads- en districtsbestuur, de stadsdiensten en de buurt. In april 2023 werd het Herwaarderingsplan definitief goedgekeurd. Op basis daarvan zullen de komende jaren gefaseerde aanpassingen op het terrein gebeuren. 

Stadspark, een rijk verleden

Het Stadspark dateert uit de 19de eeuw. De driehoekige vorm van het park en de vorm van de vijver heeft het te danken aan zijn voorgeschiedenis als onderdeel van de militaire bescherming van de Spaanse omwalling, meerbepaald het Herentalse lunet. Wanneer de militaire functie vervalt – de Brialmontomwalling wordt gebouwd – beslist het stadsbestuur om een opdracht uit te schrijven voor een nieuw park.  Friederich Eduard Keilig wint deze opdracht in 1867 met een park in romantische landschapsstijl, oftewel ‘een kunstwerk gevormd in, met en naar de natuur’. 

Kenmerkend is dat Keilig vertrekt vanuit de landschappelijke structuur die er al is. Hij gebruikt de topografie van de Herentalse lunet en de bron van de vijver blijft de Herentalse vaart. Hieraan voegt hij een unieke kennis en visie over de te gebruiken boom- en plantensoorten toe en creëert hij taferelen door de zichten en de wijzigende kleuren van de beplanting tijdens de seizoenen. Ook de hangbrug die als een balkon boven de vijver uitkijkt, de rotsen en decoratieve elementen en de slingerende vijver met glooiende oevers en eiland moeten van bij het begin een hoge belevingswaarde geven. Keilig ontwerpt het park van bij het begin als een besloten geheel. Vandaag is dit logisch met de hoogbouw en de dense wijken die errond liggen, maar daar was in zijn tijd nog geen sprake van. 

<>

 

Wie werkt er aan mee? 

Sinds 2019 is het Stadspark – net als de andere parken – een districtsbevoegdheid. Om de ambities te realiseren, werken district Antwerpen, stad Antwerpen en AG VESPA samen.

Het Stadspark is erg geliefd bij de buurtbewoners. District en stad gaan actief met deze bewoners het gesprek aan om kennis uit te wisselen en hier constructief mee aan de slag te gaan. 

Een vraag over het Stadspark? 

• Stuur een mail naar participatie.2018@antwerpen.be