Waarom vierden we 800 jaar stad in 2021?
In 1221 verleende Hendrik I, hertog van Brabant, twee vrijheidsbrieven aan de stad Antwerpen. De eerste brief is gedateerd eind februari, de tweede brief volgde in maart 1221. Alhoewel Antwerpen reeds eerder rechtspersoonlijkheid bezat, wordt dit moment als een symbolische datum voor het zelfbestuur van de stad beschouwd.
In een politiek onrustige periode vormde het verlenen van stadsrechten een efficiënt middel waarmee de hogere overheid, de hertog van Brabant, zich van de steun van de steden kon verzekeren. Voor de betrokken steden was het een bevestiging van hun macht en zelfstandigheid. Het streven naar stedelijke vrijheden en stedelijke autonomie zijn thema’s die doorheen de eeuwen de geschiedenis van de stad bepaalden.
De vrijheidsbrieven uit 1221 worden bewaard in het Antwerpse stadsarchief. Ze bevestigden vooral een aantal juridische en economische vrijheden. Zo werd het de Antwerpenaren toegestaan om zelf recht te spreken bij betwistingen over onroerende goederen. Wie schulden had, kon uit de gemeenschap gezet worden en daarmee alle voorrechten en bescherming verliezen. Tot slot werd de stad ook stad vrijgesteld van belastingen, met uitzondering van bepaalde gevallen.
De vrijheidsbrieven van 1221 vormen slechts de aanleiding om te grasduinen in het fenomeen stad en stedelijkheid. Al in de 9de eeuw had zich in het Antwerpse stadscentrum een pre-stedelijke nederzetting ontwikkeld. Binnen een beveiligd gebied van zo’n 2 hectaren, de Burcht, bloeide een relatief complexe samenleving met dichte bebouwing en bewoners die leefden van handel of zich specialiseerden in bepaalde ambachten. Hiermee was de basis gelegd voor de verdere ontwikkeling van de stad.
Rond het jaar 1200 was het stedelijk gebied al tot 30 hectaren uitgebreid, een ruimtelijke groei die zich in de daaropvolgende eeuwen doorzet. Het belang van Antwerpen als handelsstad groeide gedurende de middeleeuwen en mondde uit in de Gouden Eeuw van Antwerpen, de bloeiperiode in de 16de eeuw wanneer Antwerpen op het internationale vlak een eersterangs rol speelt als metropool van het Westen.
Ook wanneer in de 19de eeuw de industrialisatie zich doorzet zal Antwerpen opnieuw een speler van wereldbelang worden en is de ontwikkeling van de haven de belangrijkste motor die tot op heden de economie in de stad bepaalt.
… en voor je het weet staan we met beide benen in de hedendaagse stad: zo’n 200 km² groot, met ruim een half miljoen inwoners, de grootste stad van Vlaanderen. Enerzijds een bruisende, en aantrekkelijke omgeving om in te leven, waar je anderzijds ook de problemen van een grootstedelijke samenleving aantreft. Maar niets nieuws onder de zon. Veel van wat ons vandaag bezighoudt was ook in het verleden actueel. De herdenking van 800 jaar stadsrechten geeft ons een mooie kapstok om achterom te kijken en het rijke Antwerpse verleden te ontdekken.
Een tijdreis door Antwerpen
Wie werkt er aan mee?
Dit feestjaar was een initiatief van stad Antwerpen.
