Een nieuwe wijk in het noorden van het district Antwerpen
De stad heeft de ambitie om het stadsdeel Slachthuissite – Noordschippersdok – Lobroekdok in de Damwijk, in het noorden van het district Antwerpen, te herontwikkelen. Het doel is een gemengd kwalitatief en ontsluitbaar project met hoofdbestemming wonen, verweven met diensten, recreatie en bedrijvigheid. Om dat te bereiken, heeft de stad samen met de private eigenaars van de Slachthuissite een masterplan opgemaakt voor het 18 hectare grote projectgebied. Het project is gestart in 2012 en zal afgerond zijn tegen 2040.
Waarom dit project?
Door de sluiting van het stedelijke slachthuis in de Damwijk is de huidige bestemming van de Slachthuissite achterhaald. Vandaag ligt de site er grotendeels ongebruikt bij, met uitzondering van een aantal vleesverwerkende bedrijven aan de rand. Een kwalitatieve herontwikkeling van de Slachthuissite zal een enorme impuls zijn voor de hele Damwijk. Tegelijkertijd vraagt een herontwikkeling van de Slachthuissite ook een toekomstvisie voor de zone Noordschippersdok, aansluitend bij de Slachthuissite, en de kade van het Lobroekdok aan de overzijde van de Slachthuislaan.
Wat gebeurt er?
AG Vespa en private partner Triple Living hebben een samenwerkingsovereenkomst. Daarin stellen ze om een gezamenlijk traject op te starten met als finaliteit een kwalitatieve stadsontwikkeling die juridisch vertaald wordt in een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP), en dat gekaderd binnen een stedenbouwkundige visie op een ruimer studiegebied, met name het masterplan Singel Noord, dat het hele gebied omvat tussen het spoor, het Albertkanaal en de Theunisbrug.
Definitief masterplan
In november 2017 heeft de stad het definitieve masterplan goedgekeurd. Dat is een herwerking van het voorontwerp masterplan, dat in september 2016 werd goedgekeurd. Om tot het definitieve masterplan te komen, werden op basis van het voorontwerp masterplan verschillende adviezen opgevraagd bij experten en bij de buurt. Er zijn ook studies gedaan naar geluid, lucht, wind en bezonning en mobiliteit. De resultaten daarvan zijn verwerkt in het masterplan. Het masterplan werd ook verder afgestemd met andere lopende planprocessen in de omgeving, zoals de mogelijke overkapping van de Ring.
De grote lijnen van het voorontwerp masterplan zijn behouden gebleven. Het openbaar domein, met pleinen, parken en verkeersinfrastructuur, vormt het vaste kader waarbinnen kan gebouwd worden. De pleinen en parken zijn onderling verbonden met elkaar en met de ruimere omgeving, en geven de buurt een groen en publiek karakter.
Participatie
Voor dit stadsproject hebben de stad, AG Vespa, de private eigenaars, het district, het Damcomité en Elegast vzw een participatiecharter afgesloten. Zij bereidden de publieksmomenten samen voor, waarop in elke grote fase van het masterplan ideeën en wensen van de buurt konden worden meegegeven. Het definitieve masterplan is niet alleen aan de buurt toegelicht. Er heeft ook een overleg plaatsgevonden tussen het Damcomité en de ontwerpers rond het definitieve masterplan, en het masterplan is ook toegelicht aan een groep van experten.
Ook wat het ontwerp van de publieke ruimte betreft, liep er een uitgebreid participatietraject met de buurt. Daarover lees je meer onderaan deze pagina.
Ruimtelijk uitvoeringsplan
Een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) is een juridisch plan dat vastlegt waar en hoe er gebouwd mag worden en welke soort functies in het gebied mogen plaatsvinden. Zo werden de grote lijnen van het masterplan vertaald naar een voorontwerp RUP. Het voorontwerp RUP doorloopt een verplichte adviesronde. Daarna is het RUP in openbaar onderzoek gegaan. Begin 2019 is het RUP definitief vastgesteld. Je leest er meer over op de website van de stad Antwerpen.
Uitvoering
In 2019 is de volgende fase gestart, de (voorbereiding van de) uitvoering.
In een eerste deelfase wordt de buurt rond de Kalverwei en de Slachthuishallen (her)ontwikkeld. In een tweede deelfase volgt de zone Noordschippersdok en de aanleg van het Kalverpad. In de laatste deelfase van het project kan, afhankelijk van de invloed van de overkapping van de Ring, ook de aanleg van het Kadepark gerealiseerd worden in combinatie met de herontwikkeling van het zuidelijke deel van de kade.
Tijdens elke deelfase is daarbij rekening gehouden met een goed evenwicht tussen het aantal (huidige en nieuwe) bewoners en het beschikbaar buurtgroen en pleinen.
Publieke ruimte
In februari 2020 is een ontwerpteam aangesteld voor de publieke ruimte in het gebied. Die omvat deels de bestaande publieke ruimte in de Slachthuiswijk en deels nieuwe publieke ruimte binnen de geplande herontwikkeling.
Zowel de opmaak van het ontwerp als de uitvoering van de publieke ruimte gebeurt gefaseerd. Het voorontwerp voor de eerste twee fases van de publieke ruimte (de buurt rond de Kalverwei en de slachthuishallen, de zone Noordschippersdok en het Kalverpad) is goedgekeurd in oktober 2021. Het definitieve ontwerp voor de eerste fase is in juni 2022 goedgekeurd en omvat de buurt rond de Kalverwei en de slachthuishallen.
Groene verbinding tussen bestaande en nieuwe wijk
De publieke ruimte zal een groene verbinding vormen tussen de bestaande en de nieuwe wijk, met veel aandacht voor speel-, sport- en ontmoetingsruimtes. Het ontwerp voorziet in een aanleg van circa 39.000 m² groene publieke ruimte. Dat is voldoende om ook in de toekomst het streefcijfer van 4 vierkante meter groene publieke ruimte per inwoner te halen.
In het uitgewerkte groenplan ligt de nadruk op het maximale behoud van bestaande bomen, ruimte voor toekomstbomen en diverse mixen van heesters, vaste planten, kruiden, grassen en bloemen om een ‘ruig’ karakter op te roepen. Er is ook meer verblijfs- en speelruimte gecreëerd doordat een deel van de bovengrondse parkeerplaatsen is verplaatst naar een ondergrondse parking. Een integraal toegankelijk netwerk van paden voor voetgangers en fietsers, de zogenaamde ‘Dam-route’, zal alle verschillende plekken met elkaar verbinden. In het definitieve ontwerp is rekening gehouden met het gewenste parkeerprogramma, waarbij er 142 parkeerplaatsen worden voorzien.
In het kader van de vergroening en verblauwing die bij elk stadsontwikkelingsproject worden nagestreefd zijn ook twee ondersteunende studies rond water (duurzaam waterbeheer) en bomen (bomentoets en boominventaris) verder uitgewerkt.
Deelruimten met karakter
In het definitieve ontwerp is het eigen karakter van de verschillende deelruimten van deze autoluwe nieuwe wijk tot in detail uitgewerkt. Zo zijn alle sport- en speelaanleidingen en beplanting definitief vastgelegd. De eerste drie deelruimten (Lobroekplein, Kalverwei en Oude Kalverstraat) gaan als eerste in uitvoering.
- Lobroekplein
Dit buurtplein als ‘huiskamer’ van de wijk wordt een inclusieve pleinruimte met warme uitstraling. Er is plek voor een lokale markt, een buurtfeest, een rommelmarkt of muziekevent op maat van de wijk. Er komen terrassen voor de bestaande en nieuwe horecazaken, een speelfontein, een sportveld en enkele speelaanleidingen omzoomd door bloemrijke lindes. Nieuw in het ontwerp zijn onder andere fietssuggestiestroken, een robuuste groene buffer tussen het plein en de rijweg, en de uitwerking van de straten die uitgeven op het plein als groene woonerven.
- Kalverwei
De Kalverwei zal een landschappelijk buurtpark met schaduwrijke plekken en een natuurlijke inrichting vormen. De indeling van het buurtpark is gewijzigd zodat er drie open ruimten ontstaan die elkaar opvolgen, en inspelen op de bebouwing rondom. De speel- en sportplekken zijn daardoor ook herschikt. De vormgeving en uitwerking van de speelvoorzieningen werden uitgewerkt in overleg met de kinderen van de wijk en de speelcel, waarbij de voorziene toestellen een voldoende speelvariatie bieden voor een brede groep aan kinderen. Bijkomend wordt de Weilandstraat een doodlopend woonerf met parkeren langsheen de bebouwing, zodat de Kalverwei één doorlopende groene ruimte vormt. Aan de overgang van de Kalverwei naar het Lobroekplein is een locatie voorzien voor een permanent kunstwerk.
- Oude Kalverstraat
De entree van de Slachthuiswijk wordt een ruime hoofdstraat met een groene uitstraling. De fiets- en voetpaden zijn gescheiden van de rijbaan door een groene berm. In de straat wordt onder een dubbele bomenrij geparkeerd. Nieuw is onder andere de aangepaste inrichting van het kruispunt met de Slachthuislaan tot een volledig conflictvrij kruispunt met een extra afslagstrook vanaf het noorden, bredere fietspaden, ruimere wachtplaatsen voor fietsers, conforme markeringen en voorzieningen voor een integraal toegankelijk openbaar domein.
- Hallenplein
Dit groene autovrije plein biedt ruimte voor verblijven, spelen en sport voor alle leeftijden. Centraal komen twee grotere grasvelden die naar behoefte een andere (tijdelijke) invulling kunnen krijgen, zoals bijvoorbeeld een sportplek of samentuin (waarvoor alvast ontwerprichtlijnen werden opgemaakt). Bomen, gegroepeerd op drie plekken op het plein, geven de ruimte structuur en beschutting. De sport- en spelvoorzieningen zijn concreet uitgewerkt. Hier is een tweede locatie voorzien voor een permanent kunstwerk.
- Hallentuin
Deze stille watertuin krijgt een trappenpartij en zitplekken langsheen de nieuwe campus van AP Hogeschool. Een wandelroute met speelplek voor kleine kinderen loopt door de watertuin naar de centrale plataan en het bestaande paviljoen. Nieuw in het ontwerp zijn onder andere de padenstructuur met meer logische looplijnen en een andere materiaalkeuze, zodat de wortelzone van de grote plataan zo weinig mogelijk geïmpacteerd wordt.
- Straten Kalverweibuurt
Deze straten zijn uitgewerkt als woonerven met meer groen langs de gebouwen en extra ontmoetings- en zitplekken. De bestaande platanen in deze woonerven worden aangevuld met bomen die de parkeervakken begrenzen. Nieuw is onder andere dat een deel van de bovengrondse parkeerplaatsen is verplaatst naar een ondergrondse rotatieparking. Daardoor is er meer verblijfsruimte en ruimte voor speelaanleidingen. Het ontwerp is ook aangepast zodat de vierde grote plataan op de Slachthuissite behouden kan blijven. Bijkomend is er de mogelijkheid om te vellen bomen die na onderzoek verplantbaar blijken, hier op te nemen.
- Lange Lobroekstraat
Dit wordt een woonstraat met een verhoogde groenstrook die ruimte biedt voor ontmoetingen, van het huidige Ceulemanshofke tot aan het Lobroekplein. De aangrenzende Mouterijsteeg wordt ingericht als woonerf. Er komen extra bomen in functie van schaduwrijke ontmoetingsplekken en een extra verkeersplateau als snelheidsbeperkende maatregel. Nieuw is onder andere dat de bestaande bomen maximaal worden behouden en dat de plantvakken aan de noordzijde van de Lange Lobroekstraat een zitelement krijgen aan de zijde van het voetpad.
Participatietraject
Van augustus 2020 tot eind 2022 liep een uitgebreid participatietraject over de publieke ruimte, met online-bevragingen, activiteiten voor kinderen, wijkwandelingen met het ontwerpteam, focusgesprekken met jongeren, de lokale horeca en moeilijker bereikbare bewoners in de wijk, een werkatelier en dialoogmarkt. Alle info daarover is te vinden op www.slachthuiswijk.agvespa.be.
Op 8 september 2022 vond een infomoment plaats om het definitieve ontwerp van de eerste fase van de publieke ruimte toe te lichten aan de buurt. Aansluitend wordt de aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning gefinaliseerd en ingediend.
Timing
Als alles vlot verloopt, zal de aanleg van het eerste stuk van de eerste fase (Lobroekplein, Kalverwei, Oude Kalverstraat) eind 2023 starten.
Wie werkt eraan mee?
AG Vespa coördineert het project. De heraanleg van de publieke ruimte gebeurt door AG Vespa in samenwerking met private ontwikkelaar Urban Living Belgium, die ook is gestart met de ontwikkeling. Het ontwerpteam van de publieke ruimte is Sweco Belgium – Posad Maxwan – LOLA Landscape Architects. Billie Bonkers – Createlli in samenwerking met Sportpret vzw nemen het participatietraject voor hun rekening. Endeavour heeft via een participatief traject het plan gemaakt voor de speelruimte in de wijk.