Oud spoorwegemplacement wordt groene ruimte waar je kan sporten, spelen en ontspannen
Park Spoor Noord is in korte tijd uitgegroeid tot een van de populairste plekken van Antwerpen. Het park wordt intensief gebruikt door buurtbewoners, sporters en verenigingen maar dankzij de openheid is er genoeg ruimte voor iedereen. Het project is gestart in 1999 en afgerond in 2011.
Waarom dit project?
Waar nu Park Spoor Noord ligt, lag ooit een ontoegankelijk spoorwegterrein van de NMBS van 24 hectare. In ruil voor de commerciële invulling van de gronden van Kop Spoor Noord, schonk de NMBS het spoorwegterrein aan de stad. De stad besliste samen met de buurtbewoners om het terrein om te vormen tot een groen, open park dat voor iedereen toegankelijk is en dat Antwerpen Noord en de Damwijk opnieuw verbindt met de binnenstad.
In de jaren 90 richtte het grootstedenbeleid zich op achterstandswijken in grote steden. Financiële middelen voor diverse projecten moesten de wijken zo opwaarderen. In Antwerpen kleurden de wijken rond het spoorwegterrein donker in de kansarmoedeatlas. Net in deze wijk bieden zich opportuniteiten aan voor nieuwe toekomstige projecten. Door de komst van de ondergrondse spoorwegtunnel en het steeds noordelijker opschuiven van de havengebonden activiteiten, had het terrein op die plek geen enkel nut meer. Mondige buurtbewoners hadden algauw de wildste plannen voor het enorme kavel.
De context was perfect voor een groot stadsvernieuwingsproject. De federale en de Europese overheid deden een oproep voor herwaarderingsinitiatieven. De NMBS zocht een herbestemming voor het perceel en keek daarvoor naar de stad. Een groep buurtbewoners bood zich aan om op een constructieve manier mee te werken. De stad onderzocht al de noden en behoeften in de wijk en ontdekte vooral een enorme nood aan open en groene ruimte. Na een intensief debat waren alle stedelijke betrokkenen het erover eens dat de komst van een nieuw stads- en buurtpark de hoogste prioriteit was. Dat bleek op een dergelijke oppervlakte enkel mogelijk te zijn als de kop commercieel ontwikkeld kon worden.
Het toekomstige park zou een fundamentele bijdrage moeten leveren aan de woonkwaliteit in de buurten rond het spoorwegemplacement. De nood aan open, groene ruimte was groot in deze dichtbevolkte wijken met veel kinderen en jongeren en een grote diversiteit aan bevolkingsgroepen. Een aantrekkelijke buitenruimte zou heel wat extra ruimte creëren voor activiteiten. Het moest een nieuw decor worden voor ontmoeting en buitenleven met een hoge kwaliteitseis: letterlijk en figuurlijk nieuwe (adem)ruimte die het samen leven aantrekkelijker zou maken.
Het was ook een streefdoel om met het parkproject een positieve impuls te geven aan de omliggende wijken opdat de mensen er graag zouden blijven wonen en nog meer nieuwe bewoners zou aantrekken. De komst van het park moest een bijdrage leveren aan het doorbreken van een neerwaartse spiraal van verkommering in Antwerpen Noord. De stad hoopte dat de investering in het park een nieuwe reeks van investeringen en vernieuwingen zou aanwakkeren en zo een bijdrage kon leveren tot het kenteren van de stadsvlucht.
Wat gebeurt er?
Park Spoor Noord is een tuin voor de buurt én een park voor de stad. Het is een open en transparant park waar voor iedereen wel een plek is. Er is een basketbalveld, petanquebaan en er zijn pingpongtafels en openbare barbecues. Op de grote groene weide is er plaats genoeg om te frisbeeën of te badmintonnen. Voor skaters en bmx’ers is er een naadloze bmx- en skatebowl aangelegd met een full-pipe. In de zomerbar zijn er hapjes en drankjes te krijgen, met een uitzicht op de fonteinen. Park Spoor Noord is ook een veilige en ononderbroken voetgangers- en fietsverbinding van Antwerpen Noord en de Damwijk naar het Eilandje.
Park Spoor Noord heeft een duurzaam ontwerp waarin verschillende materialen en infrastructuren worden hergebruikt. Voorbeelden zijn viaducten en gebouwen die de geschiedenis van de stad markeren en, in een nieuw jasje, de stadsbewoners terug charmeren. Zo werden er drie spoorweggebouwen en twee beschermde watertorens terug tot leven gebracht. Wadi’s vangen tijdelijk overtollig regenwater op en er is streekeigen beplanting rondom de gebouwen. Ook zijn er nieuwe hedendaagse elementen zoals beton, vernieuwde constructies voor kiosken en verzonken sportvelden en heuvels geïntegreerd.
Wie werkt eraan mee?
Het autonoom gemeentebedrijf Antwerpen Nieuw Noord (AG ANN) coördineerde de ontwikkeling van Park Spoor Noord. Het ontwerp is van Studio 03 (Paola Vigano en Bernardo Secchi, Italië), Pieter Kromwijk (Nederland), Iris Consulting (België) en Meertens en Steffens (België). Zij werkten samen in de tijdelijke vereniging Studio Spoor Noord.