Wat gebeurt er?
Stad Antwerpen, in samenwerking met water-link, de Lijn en de NMBS, koos voor ontwerpteam Bureau Bas Smets om de heraanleg van het Koningin Astridplein uit te werken. Vier ontwerpbureaus dienden in juni een wedstrijdontwerp in. Het voorgestelde ontwerp owerd gekozen op basis van de kwaliteit van het concept en de visievorming. De resultaten van de bevolkingsbevraging worden meegegeven aan het ontwerpteam. Ook in volgende fases zal aan de Antwerpenaren hun mening gevraagd worden, tot aan het definitieve ontwerp dat verwacht wordt in het voorjaar van 2027.
De ambities
Het ontwerpbureau presenteert een slim, flexibel en compact vervoersknooppunt voor het Astridplein, waar verschillende vormen van mobiliteit een duidelijke plaats en route krijgen.
Het vernieuwde Astridplein zal een veilige plek bieden om te ontspannen en speelt in op uitdagingen zoals mobiliteit, klimaat en veiligheid.
Het ontwerp laat zich inspireren door het historische groenontwerp voor het Astridplein en geeft dat een modern jasje.
Er komt:
- verkoeling.
- een goede organisatie van het plein met duidelijke routes voor de gebruikers, zowel boven- als ondergronds.
- De klimaatambities zijn duidelijk uitgewerkt, bijvoorbeeld door meer bomen te planten en regenwater op te vangen en te hergebruiken.
- een volledig vernieuwde fietsenstalling, met nieuwe herkenbare ingangen vanaf het Astridplein die beter aansluiten op de circulatie op en rond het plein.
- Betere ondergrondse verbindingen met de premetrohaltes Astrid en Diamant.
Bevraging over de ontwerpen
Eind juni kon iedereen de vier ontwerpen ontdekken. Er liep een online bevraging en ook op het Koningin Astridplein zelf konden geïnteresseerden de ontwerpen bekijken en hun mening geven over wat ze goed of niet goed vonden aan de ontwerpen. In totaal reageerden 2793 personen op de bevraging. Ook op de sociale media van de stad kwam heel wat reactie binnen. Ongeveer evenveel mannen (54%) als vrouwen (46%) gaven hun mening. 18% van de respondenten gaf aan in de nabije omgeving van het plein te wonen.
De belangrijkste thema’s voor de respondenten waren:
- Vergroening en verblauwing: het soort groen, de hoeveelheid groen, recuperatie van water, verkoelende plekken, slimme wateropvang;
- Functionaliteit: vooral de verkeerscirculatie kwam binnen dit thema aan bod. Een duidelijke en veilige routing voor fietsers, voetgangers en openbaar vervoer. De toegankelijkheid naar de premetro, autoparking en fietsenstalling;
- Esthetiek: de verschillende specifieke ontwerpelementen in de ontwerpen zoals de grote luifel (ontwerp A) of de rode elementen (ontwerp B), maar ook het zicht op de gevel van het Centraal station (of het ontbreken daaraan);
- Onderhoud en netheid: een aandachtspunt dat in alle ontwerpen terugkwam en waar de Antwerpenaar veel belang aan hecht.
Een samenvatting van deze opmerkingen wordt bij start van het ontwerptraject overgemaakt aan het ontwerpteam, en zal zijn weerklank vinden in het verdere ontwerpproces.
Verder verloop
Vanaf de tweede helft van oktober gaat het ontwerpbureau aan de slag met de verdere uitwerking van het wedstrijdontwerp. Voor alle tussentijdse mijlpalen zoals concept- en voorontwerp zullen de Antwerpenaren opnieuw bevraagd worden. Zo wordt het een definitief ontwerp voor én door de bewoners.
De oplevering van het definitief ontwerp is voorzien in het voorjaar van 2027, en de start van de werken in het najaar van 2028.
Waarom dit project?
Geschiedenis van het plein
Een statig plein met een Franse tuin en een eerste elektrische tramlijn. Zo zag het Astridplein, toen nog ‘Statieplein’, eruit in 1904. Toen het tramnetwerk uitbreidde en auto’s, bussen en taxi’s steeds meer gebruikt werden, kreeg het plein een belangrijke mobiliteitsfunctie.
Vanaf eind jaren ’70 liep die functie zelfs door onder het plein met de start van de bouw van de premetro. Rond de eeuwwisseling begon de aanleg van de noord-zuidverbinding (treintunnel) en de bouw van een ondergrondse auto- en fietsparking.
In die periode werd het bovengrondse plein opnieuw aangelegd zoals we het nu kennen: zonder doorgaand autoverkeer, maar wel met een keerlus voor tram-en busverkeer, toegangen naar de ondergrondse parking, een toegankelijk groen middenplein en een autovrij voorplein waarop evenementen kunnen doorgaan.
Doorheen de jaren veranderde de bebouwing rond het plein ook, zowel qua invulling als qua architectuur. De grote uitzondering hierop zijn de Zoo, de concertzaal (huidige Elisabeth Center) en het Centraal Station.
Tijd voor een nieuwe heraanleg
Intussen is die recentste heraanleg ook al bijna 20 jaar oud en bleek die niet altijd optimaal. Bovendien bleef het gebruik van het Astridplein veranderen en werd dat gebruik steeds intensiever. Daardoor zijn er nog steeds verbeterpunten.
Op het Koningin Astridplein zijn vele vormen van mobiliteit aanwezig. De aansluiting van deze verschillende vervoersmodi is niet optimaal en kan verbeterd worden. Daarnaast kan het fietscomfort van het plein beter. Ook werd de fietsenstalling op -1 stelselmatig uitgebreid waardoor er nu wel meer capaciteit is, maar niet op een overzichtelijke manier. Bovendien komen er steeds nieuwe deelsystemen en vervoersvormen bij die een plek moeten krijgen op of onder het plein.
Een ander aspect is de huidige materialisatie van het plein. Deze vergt veel onderhoud en is toe aan vernieuwing. Het middenplein wordt intensief gebruikt, waardoor het groen al meermaals heraangelegd werd. Momenteel is de groenze zone afgesneden van de rest van het plein door de extra ruimte voor bussen en taxi’s. Deze zou een grotere verblijfskwaliteit kunnen hebben. Tot slot is er een gevoel van onveiligheid in en rond de ondergrondste ruimtes, en is er overlast en vandalisme op en onder het plein.
