Een nieuw leven voor modernistisch erfgoed waar je kan wonen in het groen
De Arenawijk in Deurne-Zuid is een bijzonder stuk stad. Je vindt er onder meer het uitzonderlijke patrimonium van de modernistische Antwerpse architect Renaat Braem. Hij heeft in de jaren 60 enkele sociale woonblokken en de Arenahal ontworpen. Tussen de gebouwen ligt veel open groene ruimte. De Arenawijk heeft ook een mooie band met het verleden: de wijk bevindt zich op de historische site van het Fort van Deurne. Renaat Braem hield ook daar rekening mee: hij plaatste z’n gebouwen op de omtrek van het voormalige fort, en hield zo ook rekening met bestaande bomen.
Waarom dit project?
Eind 2016 gingen de stad en sociale huisvestingsmaatschappij Woonhaven Antwerpen in overleg. Het modernistische patrimonium van de Arenawijk was aan renovatie toe. Er was dringend nood aan een integrale ontwikkelingsvisie voor de sociale woningen van architect Renaat Braem.
Uit een behoefteanalyse van de omgeving kwam ook de nood naar boven aan andere openbare voorzieningen zoals onderwijs en sportinfrastructuur.
De stad en Woonhaven begonnen daarom, in samenwerking met de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW), aan het project. Ze schreven (samen met veel andere stedelijke diensten en de Stadsbouwmeester) een nota met daarin de ambities en verwachtingen voor de nieuwe Arenawijk: een groene, autoluwe wijk, vlotte en comfortabele doorgangen voor fietsers en voetgangers en een duidelijke aansluiting op de omliggende publieke ruimte.
Begin 2021 kozen de stad Antwerpen en Woonhaven Antwerpen een team van architecten en ontwerpers voor een plan voor de herontwikkeling van de Arenawijk: CLUSTER, BULK architecten, KARUUR architecten en WIT architecten.
Het plan maakt duidelijk wat waar komt en legt de grote lijnen vast van hoe de wijk er zal uitzien. Je vindt het plan op deze pagina onder 'Media & Nieuws'.
Daarna wordt een gedetailleerd ontwerp gemaakt voor de zuidrand, de noordrand en de publieke ruimte.
Wat gebeurt er?
De herontwikkeling van de Arenawijk bestaat uit drie delen:
- de renovatie van de gebouwen in de zuidrand;
- de afbraak van de gebouwen in de noordrand en de nieuwbouw van sociale woningen, een sporthal en een basisschool;
- de heraanleg van de volledige publieke ruimte: paden, doorsteken, parkeerplekken, groen, speelelementen, …
De herontwikkeling zelf zal in fases verlopen en de verhuisbewegingen van Woonhaven Antwerpen volgen.
De zuidrand
De gebouwen van Renaat Braem in deze zone blijven behouden. Ze worden gerestaureerd en grondig gerenoveerd. De sociale woningen in deze zone worden private woningen. Daarom komen er in de noordrand extra sociale woningen. Tussen de gebouwen is een open ruimte die momenteel ingericht is als hondenweide. Kwalitatieve groene ruimte blijft zo veel mogelijk behouden.
Voor de zuidrand heeft een team van deskundigen in 2020 een uitgebreide haalbaarheidsstudie uitgevoerd. Die studie omvatte technische en structurele onderzoeken (opmetingen, stalen nemen, metingen naar luchtdichtheid, …) en ontwerpend onderzoek.
Eind 2021 selecteerden we een ontwerpteam dat zich specifiek zal bezighouden met de renovatie en nieuwe invulling van de gebouwen in de zuidrand. Uit de voorselectie met 20 kandidaten koos een jury in opdracht van de stad 5 ontwerpteams die een voorstel mochten uitwerken. Bressers Erfgoed - FVWW Architecten diende het meest overtuigende voorstel in en werd als ontwerpteam aangeduid. Begin 2022 zijn de ontwerpers gestart met de voorbereidende onderzoeken.
De noordrand
De gebouwen in deze zone worden afgebroken. Ze kunnen zelfs met een grondige renovatie niet voldoen aan de hedendaagse eisen voor sociale woningen. Bovendien hebben ze een zeer beperkte erfgoedwaarde. Daarom werd in 2018 besloten om ze af te breken en te vervangen door kwalitatieve nieuwbouw. Het gaat om 148 sociale appartementen en garageboxen, het zwembad en de noodinrichting voor de school aan de zijde van de Herentalsebaan.
Op dit moment zijn er in de Arenawijk in totaal 470 sociale woningen, waarvan 289 ontworpen zijn door Renaat Braem. Aangezien de sociale woningen in de zuidrand private woningen worden, komen er bijkomende sociale woningen in de noordrand, zodat het aantal van 289 behouden blijft.
Naast de nieuwe sociale woningen komen er in deze zone ook een sporthal en een basisschool.
De torentjes
Er zijn ook nog 181 sociale woningen van Woonhaven in de vrijstaande torentjes in de Arenawijk. Die blijven voorlopig behouden zoals ze zijn. Op langere termijn zal ook daarvoor een concreet renovatie- of nieuwbouwproject worden opgestart. Het ontwerpteam moet voor de vrijstaande torentjes dan ook een langetermijnvisie maken.
Openbaar domein
Het schetsontwerp (het eerste ontwerp) voor het openbaar domein van de Arenawijk is begin februari 2023 goedgekeurd. Het is opgemaakt door CLUSTER landschap & stedenbouw en Infrabo in samenwerking met Water-link en Aquafin, en trekt voluit de kaart van een groene wijk.
De nieuw aan te planten bomen komen voornamelijk aan de voorzijde van de Arenahal, en zorgen voor schaduw en geluidsbuffering. Verder zijn er veel nieuwe voorzien aan de drie bezoekersparkings langs de randen van de wijk, ter vergroening en verkoeling. Ook aan het centrale plein van de nieuwe woonontwikkelingen komen nieuwe bomen. De precieze aantallen en soorten bomen en hun inplanting wordt nog verder uitgewerkt in het voorontwerp van het openbaar domein.
De losstaande torentjes in de wijk krijgen een uniforme groene rand. Ruim genoeg om als buffergroen te functioneren en tegelijkertijd compact genoeg om de omliggende ruimte aansluiting te laten vinden met de rest van de publieke ruimte.
Nieuw watersysteem
Een nieuw systeem zet maximaal in op infiltratie en buffering van hemelwater. Door de wegen en parkeerplaatsen te reorganiseren, onthardt de stad een groot deel van de Arenawijk. Zo maakt ze de wijk waterdoorlatend, waardoor ze klimaatrobuuster wordt. Na de heraanleg zal de wijk 14% minder verharding tellen. De stad integreert meerdere open wadi’s in het openbaar domein, en legt een infiltratieriolering aan. Die voert water vertraagd af en laat het infiltreren in de ondergrond.
Zones voor sport, spel en ontmoeten
De Arenahal wordt niet alleen qua oriëntatie maar ook qua beleving en ontmoeting terug het centrale element van de wijk. Door aan de achterzijde het grondniveau tegen het fort op te hogen, zal dat niet langer verscholen liggen in een kom. De zone rond het fort wordt zo het hoogste punt van de site met een goed overzicht over de Arenaweide. De bijzondere landschappelijke kwaliteiten en open zichten van de Arenaweide blijven maximaal behouden. Er wordt een langgerekte wadi aangelegd die refereert naar het historische grondplan van het fort.
Aan de voorzijde van de Arenahal, aansluitend op het huidige basketbalveld, komt een groot driehoekig plein voor sport, ontmoeting, activiteiten en evenementen. Er komt opnieuw een basketbalveld en bijkomend een verdiept voetbalveld. Hier komen ook extra bomen. De bovengrondse parkeerplaatsen worden gegroepeerd in één parking langs de Muggenberglei die zo groen mogelijk wordt ontworpen. Kleinschalige evenementen en bestaande activiteiten zoals de markt en het mobiele containerpark kunnen daarop blijven plaatsvinden.
Er komen drie speeltuinen in de wijk: de huidige voor kinderen tot 6 jaar wordt vervangen door twee nieuwe, en de huidige voor kinderen tussen 6 en 12 jaar (rondom de Arenahal) wordt uitgebreid. Er komen ook twee hondenweides in de wijk.
Mobiliteit
De Arenawijk wordt een autoluwe wijk. De stad reorganiseert het autoverkeer en de parkeerinfrastructuur. Doorgaand verkeer wordt beperkt tot hulpdiensten, laden en lossen en verhuisbewegingen. Het afvalbeheer wordt gedaan met sorteerstraten. De bovengrondse parkeerplaatsen verdwijnen. Bewonersparkeren gebeurt maximaal ondergronds. Voor bezoekers komen er drie nieuwe parkings langs de randen van de wijk. Zo ontstaat meer ruimte voor groen, krijgen voetgangers en fietsers bredere paden en verbetert de verkeersveiligheid.
Inspraak buurtbewoners
Via een inspraakmoment in de wijk en een online bevraging is de mening van de buurt gevraagd over de inrichting van het openbaar domein. Meer dan 450 personen gaven hun mening. Zo kwam de wens om zeker te voorzien in duurzaam en kwalitatief groen regelmatig naar voren. Bezorgdheden die eveneens meermaals geuit werden draaiden vooral rond veiligheid en overlast. Suggesties in verband met sport- en speelinfrastructuur zullen meegenomen worden in het voorontwerp van het openbaar domein.
Het ontwerpteam kon ook putten uit eerdere inspraak- en infomomenten over het overkoepelende plan voor de Arenawijk. Op basis daarvan waren er bijvoorbeeld al meer bomen ingetekend op het voorplein van de sporthal om onder andere de akoestiek te verbeteren, is het voetbalveld verplaatst naar het voorplein en hebben de hondenweides extra aandacht gekregen.
De resultaten van de inspraak over het openbaar domein vind je op deze pagina onder 'Media & Nieuws'.
Communicatie en inspraak
Sinds het voorjaar van 2021 organiseren we samen met Woonhaven Antwerpen info- en inspraakmomenten over de herontwikkeling van de Arenawijk, zowel over het overkoepelende plan als over het ontwerp van het openbaar domein. Je kan alle informatie over de afgelopen en komende momenten vinden op deze pagina onder 'Doe mee'.
Wie werkt eraan mee?
AG Vespa en Woonhaven Antwerpen, een van de drie sociale huisvestingsmaatschappijen in Antwerpen, coördineren samen de herontwikkeling van de Arenawijk met de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) als subsidiërende overheid. Het district Deurne is een belangrijke partner.
Woon je in een van de sociale woningen in de Arenawijk en heb je een vraag over je persoonlijke situatie? Dan kan je bij Woonhaven terecht via huurder@woonhaven.be of op het telefoonnummer 03 212 25 00.