De Oosterweelverbinding wordt gerealiseerd tussen het Sint-Annabos op Linkeroever en het voormalige polderdorp Oosterweel op Rechteroever. Het heeft zijn naam te danken aan het dorp waarvan alleen de kerk nog verzonken in het landschap achterbleef. Om de tunnel te maken, dient eerst een zone van de Schelde uitgebaggerd te worden. Ook de vaargeul wordt tijdelijk verlegd. De Schelde speelde sinds de vroegste bewoning van Antwerpen een belangrijke rol in de ontwikkeling. In het Scheldeslib zitten talrijke archeologische vondsten verscholen die dateren uit de prehistorie tot heden. Het archeologisch onderzoek spitst zich bij de werken toe op het documenteren en recupereren van de archeologisch relevante vondsten. Dit gaat om kleinere voorwerpen, maar mogelijk ook de berging van wrakken van historische schepen.

Wat werd al onderzocht?

Het bodemoppervlak van de Schelde werd met verschillende technieken (zoals geofysischonderzoek, een methode van veldonderzoek zonder de bodem te verstoren, en sonar) in beeld gebracht. Hierbij werden ook grotere objecten op de bodem opgemerkt.

Dit onderzoek werd in de zomer van 2023 verder verfijnd met historisch onderzoek en waterbodemdetectie. Bij deze detectiewerken door munitiespecialisten (Bom-be) werden locaties afgelijnd waar grote of kleinere objecten of groepen aanwezig waren. Het kon gaan om delen van (historische) wrakken, van oude aanleginfrastructuur van de scheepvaart of om munitie uit WOI of WOII. Om deze objecten te identificeren en om eventuele explosieven te bergen, werden de voorwerpen in het najaar van 2023 door specialisten van Bom-be gecontroleerd met duikers. De onderzoeken werden uitgevoerd vanuit een werkschip met een ponton erbij om voorwerpen die bovengehaald werden meteen te bergen.

Resultaat

De grote obstakels die gecontroleerd werden, hadden geen historische waarde. Er werden geen scheepswrakken geïdentificeerd in het tracé van de nieuwe tunnel. Maar de Scheldebodem verraste de archeologen wel met een unieke vondst uit tijd van Napoleon. 

Archeologische vondst: scheepskanon

<>

Tijdens de baggerwerken voor de toekomstige Scheldetunnel werd een unieke vondst gedaan. Bij het verwijderen van de sliblagen werd er een kanon opgegraven. De vondst dateert zeer waarschijnlijk uit de tijd van Napoleon en wordt verder onderzocht.

Op basis van de vorm is het kanon zeer waarschijnlijk van Franse oorsprong en dateert het uit het einde van de 18de eeuw. Het gaat mogelijk om een 36-pounder. Op de loop van het kanon is een anker zichtbaar wat voorkomt op standaardtypes van de Franse militaire vloot. Dergelijke kanonnen werden onder andere gebruikt op oorlogsschepen. Archeologen gaan de vondst reinigen en doen dan verder onderzoek naar het bouwjaar en de historische context.

Andere voorwerpen die al opdoken, bestonden vooral uit steigerhout, stalen kabels of autobanden. Daarnaast werd er ook artilleriemunitie gevonden uit WOI en WOII, waarvan een object zijn springlading nog bezat.

 

stad Antwerpen

 

Verdere opvolging

Na het omspitten van de bodem van het tracé van de nieuwe Scheldetunnel startte de aannemer in het voorjaar van 2024 met de baggerwerken voor de aanleg van de tijdelijke vaargeul. Deze werken hebben als doel om de huidige vaargeul voor de scheepvaart tijdelijk op te schuiven naar het noorden en te versmallen om zo plaats vrij te maken voor het baggeren van de zogehete ‘zinksleuf’. In deze sleuf zullen de tunnelelementen afgezonken worden. 

Eerst wordt aan de kant van Linkeroever ruimte vrijgemaakt voor het baggeren van het zuidelijk deel van de zinksleuf. Nadien schuift het scheepvaartverkeer opnieuw op richting Linkeroever, zodat het noordelijk deel van de zinksleuf langs de rechteroever gebaggerd kan worden.

De dienst archeologie volgt deze werken op om belangrijke archeologische vondsten te recupereren en documenteren. Bij een eerste fase van het verwijderen van Scheldeslib werd midden november een kanon gevonden uit de tijd van Napoleon.

Naast de opvolging van de werken voert de dienst archeologie ook een gerichte staalname uit op verspreidde locaties binnen het projectgebied in de Schelde. Hiervoor gebruikt men een graafkraan op een drijvend ponton. Deze staalname is gepland voor begin 2025. De stalen van Scheldeslib worden vervolgens uitgezeefd om eventuele archeologische vondsten te recupereren.